In het ‘Pathway for OLder patients reaching End stage Renal disease’ (POLDER)-project is een meetinstrument samengesteld om de oudere nierpatiënt nauwkeuriger in beeld te krijgen. Projectleider Carlijn Voorend (LUMC) is trots op het resultaat wat bereikt is: ‘Met behulp van onze set aan meetinstrumenten kunnen zorgverleners zorg en behandeling op maat bieden aan deze patiëntengroep.’

Met de vergrijzing zijn er in de afgelopen jaren steeds meer oudere nierpatiënten bij gekomen en de verwachting is dat dat aantal alleen maar verder toe zal nemen. Deze oudere patiënten hebben meer en andere comorbiditeiten en vaak ook andere doelen en wensen voor hun behandeling.

Voorend vertelt dat deze ontwikkelingen hebben geleid tot de wens om geriatrische zorg te integreren in de nefrologische zorg. ‘Door een zogenaamd geriatrisch assessment uit te voeren, kunnen zorgverleners in kaart brengen hoe het dagelijks leven van de oudere patiënt eruitziet. Welke kwetsbaarheden spelen een rol? En hoe functioneert hij of zij fysiek en psychisch? Maar een volledig geriatrisch assessment – ook wel ‘comprehensive geriatric assessment’ genoemd – is enorm uitgebreid en er is simpelweg niet genoeg tijd om elke oudere nierpatiënt op die manier te onderzoeken. Daarom wilden we in het POLDER-project een korter, maar sensitief genoeg alternatief ontwikkelen.’

‘Op dat moment waren er in Nederland drie initiatieven op dit gebied’, vervolgt Voorend.  ‘Dat waren twee onderzoeksprojecten; COPE (Cognitive decline in Older Patients with End stage renal disease) van het LUMC en de GOLD (Geriatric assessment in OLder patients starting Dialysis)-studie van het UMC Utrecht. Daarnaast deden ze in UMCG geen studie, maar vormde het geriatrische assessment daar een standaardonderdeel van de routinezorg voor oudere nierpatiënten.’

De eerste stap

Dat er een korter assessment moest komen was duidelijk, maar de vraag was hoe dat er uit moest komen te zien. ‘We zijn op zoek gegaan naar een verzameling van testen die bij elkaar het liefst binnen een uur uitgevoerd kunnen worden op de afdeling nierziekten zelf’, legt Voorend uit. ‘Daarvoor hebben we als eerste focusgroepen georganiseerd met patiënten en met zorgverleners – waaronder nefrologen, verpleegkundigen en geriaters – die meewerkten aan de drie bestaande initiatieven. We bespraken daarin wat hun ervaringen waren met de verschillende testen en wat het beste werkte in de praktijk.’

Uiteindelijk bestaat de POLDER-testset uit testen voor handknijpkracht, stemming, cognitieve functie en functioneren in het dagelijks leven, naast de Clinical Frailty Score en enkele patiëntgerapporteerde uitkomsten (PROMs), over bijvoorbeeld kwaliteit van leven en mantelzorg. Zo komen de vier geriatrische domeinen – somatisch, sociaal, cognitief en functioneel – allemaal aan de orde. De patiënten krijgen hiervoor een vragenlijst die ze thuis in kunnen vullen en daarnaast wordt een deel van de metingen tijdens een ziekenhuisbezoek uitgevoerd.

Evaluatie

De testset werd vervolgens geïmplementeerd in tien ziekenhuizen. Voorend vertelt dat verpleegkundigen hierbij enorm veel werk hebben verzet en dat Noeleen Berkhout en Adry Diepenbroek – beiden ervaren verpleegkundig specialisten in de nefrogeriatrische zorg – daarbij een voortrekkersrol hebben vervuld. Uit de evaluatie bleek niet alleen dat het afnemen van de testset haalbaar was, maar ook dat zowel zorgverleners als patiënten er behoorlijk enthousiast over waren. ‘Zorgverleners gaven aan dat het instrument een collectief bewustzijn creëert, vooral voor cognitieve problemen die vaak niet zichtbaar zijn. Het helpt ook om een gesprek te openen met de patiënt en geeft de mogelijkheid om gericht ondersteunende behandelingen aan te bieden, zoals valpreventie of een doorverwijzing naar een geriater’.

Mooie opbrengst

POLDER heeft dus een bruikbare testset opgeleverd die geïmplementeerd kan worden in studies en in de praktijk. Voorend: ‘Het is mooi dat de testset gelijk verder uitgerold kon worden in de vervolgstudie DIALOGICA, wat staat voor DIALysis or not: Outcomes in older kidney patients with GerIatriC Assessment. In dit landelijke zorgevaluatieproject wordt bij oudere nierpatiënten het effect van wel of niet starten met dialyse op verschillende uitkomsten bestudeerd, zoals de kwaliteit van leven, sterfte, ziekenhuisopname, en de behandelkosten. Daarnaast worden de uitkomsten van de testen uit POLDER en DIALOGICA verzameld voor verder onderzoek. Bijvoorbeeld naar hoe vaak cognitieve problemen en kwetsbaarheid voorkomen in deze groep oudere patiënten. Het doel van dit onderzoek is onder andere om beter te begrijpen hoe nierfalen van invloed is op het ouder worden. Bovendien kan de testset mogelijk nog verder worden aangescherpt.’

‘Nefrovisie speelde een belangrijke rol in de mooie opbrengst van het project’, zegt Voorend. ‘Zij faciliteerden de dataverzameling en ontwikkelden de database voor POLDER. Het was voor mij heel prettig dat ik altijd terecht kon met vragen en problemen en vlot met ze kon schakelen. Een mooi voorbeeld daarvan is de enorm snelle actie die Nefrovisie heeft ondernomen toen we tussendoor een studie uit wilden voeren naar angst en depressie bij oudere patiënten tijdens de COVID-19-pandemie. Later ontwikkelde Nefrovisie overigens ook de database voor DIALOGICA, wat door de ervaring met POLDER extra soepel verliep.’

Programma Uitkomstgerichte zorg

Nu het POLDER-project bijna klaar is, heeft Voorend zich alvast op een nieuw project gestort. Ze werkt als onderzoeker en coördinator voor de zogenaamde ‘showcase nefrologie’ die deel uit maakt van het programma Uitkomstgerichte zorg; de praktische uitvoering van het Hoofdlijnenakkoord Medisch specialistische zorg 2019-2022. Dit programma wil bereiken dat de principes van uitkomstgerichte zorg, samen beslissen en leren en verbeteren structureel worden ingebed in alle aspecten van de (landelijke) kwaliteitscyclus.

ZonMW financiert daarom 3 zogenaamde showcases; projecten die goede voorbeelden uitwerken. Chronische nierschade is een van deze showcases, naast knieartrose en dikkedarmkanker. Voor het onderdeel chronische nierschade is ook Nefrovisie een belangrijke speler; zij leveren data via Renine en benchmarkrapportages. Voorend: ‘Eigenlijk willen we in dit project vooral begrijpen of ons systeem met benchmarkrapportages en visitaties heeft bijgedragen aan betere uitkomsten.’

Promotie in zicht

Voorend hoopt nog dit jaar te promoveren op het POLDER-onderzoek. Ze is bij het schrijven van haar proefschrift begeleid door co-promotor dr. Marjolijn van Buren (internist-nefroloog LUMC en Haga Ziekenhuis) en promotoren prof. dr. Willem Jan Bos (internist-nefroloog St. Antoniusziekenhuis en hoogleraar LUMC) en prof. dr. Simon Mooijaart (internist ouderengeneeskunde, LUMC). Eigenlijk heeft Voorend al ruim voldoende artikelen over POLDER geschreven om haar proefschrift mee te vullen, maar zelf ziet ze dat anders. ‘Het lijkt me een mooi sluitstuk om ook het laatste artikel met daarin de uitkomsten van het geriatrisch assessment uit POLDER toe te voegen. Dan is de cirkel rond.’

Meer informatie?

Meer informatie over POLDER is te vinden op de website https://www.polderstudie.nl.

POLDER is financieel mogelijk gemaakt door de Nierstichting en wordt gesteund door de Nierpatiënten Vereniging Nederland (NVN) en het Instituut voor Evidence-Based Medicine voor Ouderen (IEMO).

Voor meer informatie over het ‘showcase’ project, zie uitkomstgerichtezorg.nl en zonmw.nl.

Interview: Marlies Noordzij